In de dagelijkse praktijk van ons werk mogen wij bij veel mensen langs om de verantwoording te dragen voor een van de meest persoonlijke en indrukwekkende momenten in het leven van. Afscheid nemen van een dierbare doe je immers maar 1 x en er is ons en de betreffende familie dan ook alles aan gelegen om dit afscheid zo vorm te geven dat het passend is. Passend bij de persoon die is overleden, passend bij de direct naasten en passend voor de overige mensen die de moeite nemen het afscheid bij te wonen.

Dat dit een kwestie is van maatwerk leveren wordt bij het organiseren van iedere uitvaart steeds weer duidelijk. Het is en blijft een spannend proces om te doorlopen met de nabestaanden.

In de afgelopen 15 jaar hebben wij duidelijk geconstateerd dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden en nog steeds plaatsvindt. In verschillende berichten op onze social media hebben wij in de afgelopen tijd al laten zien dat er op het gebied van de persoonlijke uitvaart veel mogelijk is, vaak zelfs meer dan vooraf gedacht. Een in het oog springende verandering binnen de uitvaarten die wij mogen begeleiden is toch zeker ook wel de rol die “de kerk” inneemt in het afscheidsproces.

In de geschiedenis van de uitvaarten speelde de kerk lange tijd een bepalende rol. Vastomlijnde rituelen waren in de regel de basis voor wat er ging gebeuren nadat een dierbare was overleden. De pastoor, of de dominee bepaalde grotendeels (en soms zelfs volledig) wat er op de dag van de uitvaart stond te gebeuren en velen vonden troost en houvast in deze wijze van afscheid nemen.

Maar tijden veranderen, de kerk en soms ook het geloof, speelt anno 2023 steeds minder vaak een leidende rol tijdens de uitvaart en in het leven in het algemeen. En met deze ontwikkeling moet men dus op zoek naar nieuwe rituelen en vormen om een afscheid in te vullen. Een lastige taak, maar tegelijkertijd een prachtige uitdaging. Eén die ervoor zorgt dat het afscheid vaak bewuster wordt doorleefd en de afscheidsbijeenkomst in vele gevallen zeer persoonlijk is.

Hou me ten goede, ik zeg hier niet dat een kerkelijke uitvaart niet goed is of altijd minder persoonlijk. Wat ik zeg is dat er plaats is ontstaan voor andere vormen van afscheid, zeker voor mensen die geen of weinig binding meer hebben met een geloof.

Maar in deze ontwikkeling schuilt ook een verdraaid moeilijke strijd. Namelijk de innerlijke strijd die men moet voeren wanneer er wel enige band is met het geloof, maar de kerk als instituut voor de betreffende familie haar waarde heeft verloren. Deze innerlijke strijd wordt nog groter wanneer de direct nabestaanden ook nog eens geconfronteerd worden met verdere familie en bekenden die wél de binding met kerk en geloof aanhangen…

Niet zelden dreigt deze tweestrijd te escaleren in verwijten over en weer, onbegrip en angst van de direct naasten om de verkeerde keuzes te maken. Het gevolg kan zijn dat slechts dit onderdeel alleen al genoeg is om uiteindelijk niet te komen tot het wezenlijke van een uitvaart; het afscheid nemen en rouwen zelf.

Wanneer een overledene bij leven “van zijn geloof is gevallen” en kerk en geloof voor de direct naasten ook niet meer op nummer één staan is het logisch dat er keuzes gemaakt worden waarin de kerk niet meer betrokken wordt. Onlogisch is het dat er in de tweede, derde of vierde schil rondom de familie verwijten worden geuit of zelfs mensen afhaken in het proces en de familie afvallen.

Geloof is een persoonlijke zaak. En in iedere uitvaart is er plaats om stil en oprecht je persoonlijke geloof te betrekken. Los van het gebouw, de muziekkeuze, de voorganger of rituelen staat de overledene altijd op nummer 1 en kan iedereen die afscheid moet nemen troost en houvast vinden in dat wat voor hem of haar van wezenlijk belang is, of dit nu een persoonlijk stil gebed is of de klanken van seculiere muziek die doet herinneren aan de persoon die er niet meer is.
 
Oordelen en veroordelen is niet aan ons… ondersteunen, liefhebben en herinneren wel.